توبه در نظام فقهی اسلامی از دیرباز به‌عنوان مفهومی اخلاقی و عبادی مطرح بوده و به‌تدریج در فرایند دادرسی کیفری نیز نقش موثری یافته است. فقه اسلامی، با پیوند زدن عرصه‌ی اخلاق دینی با حوزه‌ی مجازات، نهادی را شکل داده است که در آن تحول درونی فرد می‌تواند موجب سقوط یا تخفیف مجازات گردد. این […]

جنگ دوازده‌روزه تمام شد، اما شرایط جنگی تمام نشده است. سایه‌ی جنگ هم‌چنان بالای سر جامعه‌ی ایران است. تهدید جنگ، موشک‌باران، انفجار، ترور و عملیات سیستم‌های امنیتی اسرائیل در ایران هم‌چنان جدی است. ادامه یافتن وضعیت جنگی، ناتوانی حاکمیت در اقداماتی برای رفع این تهدید و تشدید بحران‌های سیاسی و اقتصادی پیشین شرایطی را ساخته […]

پس از پایان جنگ دوازده‌روزه، وضعیت ایران به‌ظاهر وارد فازی از ثبات شده است؛ فازی که در گفتار سیاسی از آن به‌عنوان «بازدارندگی متقابل» یا «تنشِ کنترل‌شده» یاد می‌شود، اما در سطح ساختاری، نه‌تنها نشانه‌ای از بازگشت به نظم عادی نیست، بلکه حامل نوعی تداوم‌یافتگی بحران در غیابِ انفجار است. آن‌چه در این‌جا به‌ظاهر صلح […]

در سال‌های اخیر، وضعیت صندوق‌های بازنشستگی، به‌ویژه صندوق ذخیره‌ی فرهنگیان و عملکرد سازمان تامین اجتماعی، توجه بسیاری از پژوهشگران، فعالان اجتماعی و اعضای این صندوق‌ها را به‌خود جلب کرده است. اهمیت این موضوع نه‌تنها در ابعاد نظری، بلکه در حیطه‌ی عملی نیز ملموس است، زیرا پیامدهای بحران‌آفرین آن، پایداری مالی بازنشستگان و اعتماد بین‌نسلی را […]

حالا که رسیده‌ام به بازنشستگی، نشسته‌ام و یکی یکی فکر می‌کنم به همه‌ی بدبختی‌هایی که برای رفعشان سی سال به مدرسه رفتم و آمدم؛ گچ‌ خوردم، لرزش زانو پیدا کردم، بیماری اعصاب گرفتم اما این بدبختی‌ها تمام نشد. نشسته‌ام و فکر می‌کنم که با این چندرغاز بازنشستگی کدام زخم‌های زندگی‌ام را ببندم. نشسته‌ام و فکر […]

عطف به مصوبه‌ی کانون وکلای دادگستری استان یزد با موضوع صدور پروانه‌ی وکالت برای سعید مرتضوی (قاضی و مستخدم پیشین دولت) و باتوجه به واکنش جامعه‌ی وکالت و اعتراض وکلا به عملکرد هیات مدیره‌ی کانون وکلای یزد، این مصوبه از منظر قانونی و اصول حرفه‌ای وکالت قابل بررسی است. نظر به این امر که سوابق […]

به دلیل عدم شناخت کافی درحیطه‌ی مسائل مربوط به یارسان، معمولا نیاز است که چند قدم به عقب‌تر رفته و با نگاهی اجمالی به فلسفه‌ی آیین یاری، سوال‌های احتمالی ذهن خواننده، تا حد امکان پاسخ داده شود. اما هدف از این نوشته پرداختن به مسائل بنیادی و اعتقادی و آیینی یارسان نیست و این بار […]

تصوف، عرفان، درویشی و برخی اسامی دیگر، اشاره به مکتبی از دین اسلام دارد که بنا بر رویه هر سلسله از این مکتب -که من بعد به عنوان تصوف از آن یاد می کنیم-، در مذاهب مختلفه دین اسلام اعتقاد دارد که دستورات شرع، حداقل لازم برای یک مسلمان برای سبک زندگی در این جهان […]

دنبال کردن بازداشت‌های مسیحیان در ایران به روشنی نشان می‌دهد که در سال‌های اخیر مقامات دولتی ایران جامعه‌ی مسیحی را هدفی برای سرکوب قرار داده‌اند. گزارش‌ها حاکی از آن است که از ماه می تا آگوست 2016 ، 79 شهروند مسیحی دستگیر شدند و تعداد عمده‌ی این شهروندان مورد بازجویی قرار گرفته‌ و روانه‌ی زندان […]

جنوب ایران، به‌منزله‌ی گره‌گاه مرز، نفت و قومیت، نمونه‌ی بارز پارادوکسی است که اقتصاد سیاسی ایران را توضیح می‌دهد: «وفور منابع در برابر فقر محلی». این پارادوکس نه تصادفی است و نه صرفاً نتیجه‌ی کمبود منابع طبیعی در سایر مناطق، بلکه بازتاب سازوکارهای رانت‌محور و تمرکزگرای بودجه‌ای است که از دوره‌ی پهلوی به ارث رسیده […]

مکران، منطقه‌ای در جنوب شرقی ایران است که از تنگه‌ی هرمز به سمت شرق امتداد یافته و از میناب آغاز شده، تا رود سند در بلوچستان پاکستان ادامه می‌یابد. این منطقه به دلیل موقعیت ژئوپلیتیکی خود از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و به‌عنوان یک آبراه بین‌المللی شناخته می‌شود. مکران برای ایران و پاکستان ارزشی راهبردی […]

چندی پیش، سخنگوی دولت اعلام کرد که دولت پزشکیان قصد دارد پایتخت را از تهران به منطقه‌ی مکران انتقال دهد و این موضوع در حال بررسی است.(۱) کشورهای زیادی در طول تاریخ بنا به دلایلی پایتخت‌های خود را تغییر داده‌اند، دلیل مهم آن‌ها افزایش جمعیت در پایتخت و توسعه متوازن در کشور بوده است. در […]

هستی و جوهره‌ی قصاص از گذشته‌های دور بر یک قانون طبیعی بنا شده است: «بکشی کشته می‌شوی، چشم در برابر چشم و دندان در برابر دندان». این قانون مشهور پیش از ظهور ادیان ابراهیمی نیز وجود داشته؛ در سنگ‌نگاره‌های تاریخی –از جمله لوح حمورابی که امروزه در موزه‌ی لوور فرانسه نگهداری می‌شود (مربوط به ۱۸۰۰ […]

خبرگزاری‌های داخلی از ابلاغ شیوه‌نامه‌ی «احراز توبه» توسط رئیس قوه‌ی قضاییه خبر داده‌اند. هرچند علت این ابلاغیه تاسیس شرعی و قانونی توبه در مراجع قضایی عنوان شده و به نقش بسزای آن در اصلاح و تربیت مرتکبان جرم و پیشگیری از ارتکاب مجدد جرم اشاره شده است، اما در زمینه‌ی آزادی ادیان و مذاهب، می‌تواند […]

سال ۲۰۲۳ میلادی نیز با تمام فراز و نشیبش گذشت. سالی که در ایران تحت تاثیر جنبش اعتراضی روی داده در سال میلادی پیشش بود و البته در آن برخورد قهری با معترضان ادامه داشت. سالی که بسیاری از معترضان جنبش اعتراضی سال۱۴۰۱ هم‌چنان در بند بودند و با احکام سنگینی توسط دادگاه‌های انقلاب مواجه […]

زنانه‌شدن سالمندی، جامعه‌ی جهانی را با چالش‌هایی کلان مواجه ساخته؛ مشکلاتی که جامعه‌ی ایران نیز از آن مستثنی نیست. اگرچه در سایر کشورهای جهان برای مقابله با زنانه‌شدن سالمندی و مدیریت این بحران، استراتژی‌ها و سیاست‌های کارآمد در نظر گرفته شده، اما در ایران، این بحران چهره‌ی تکان‌دهنده‌ی خود را در فزونی روز افزون سالمندان […]

سلامت روان امروزه تعریفی مبنی بر بهزیستی روانی، اجتماعی و جسمانی دارد و به این معناست که فرد با توجه به پیوستگی روانشناختی با تمام ساختارهای سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی در ارتباط است و هرگونه نابسامانی و آشفتگی در این ساختارها فرد را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهد. افزایش آمار خودکشی در سطح یک […]

اول اپریل (۱۲ فروردین) روز جهانی بهداشت نام‌گذاری شده است. بهداشت به مجموعه برنامه‌ها و اقداماتی گفته می‌شود که رعایت آن موجب سلامت روحی، روانی و جسمانی بشر  و اجرای درست آن در نهایت موجب سلامت یک جامعه می‌شود. در کشورهای پیشرفته، بهداشت یکی از ارکان و حقوق نخستین و بنیادین افراد جامعه است که […]

شاید هیچ ابزاری بهتر از «آفتابه» نتواند نحوه‌ی حکمرانی و مدیریت آب در ایران را به‌نمایش بگذارد. این‌که سابقه‌ی تاریخی آفتابه دقیقاً به دوران کدام پادشاه برمی‌گردد روشن نیست، اما همین که نامش می‌آید، برای بسیاری بی‌اختیار تصویر آیت‌الله روح‌الله خمینی زنده می‌شود؛ عکسی که ماه‌ها پیش از بازگشت او به ایران گرفته شد. آفتابه […]

در هفته‌هایی که گذشت، یکی از بنادر اصلی کشور، تبعات سنگینی را متحمل شد. ششم اردیبهشت ۱۴۰۴ انفجار مهیبی در محوطه‌ی کانتینری بندر رجایی بندرعباس رخ داد که بر اساس آخرین خبرها، به جان‌باختن بیش از ۵۰ نفر و مجروح‌شدن بیش از ۱۰۰۰ نفر انجامید. منشا انفجار، کانتینرهای حاوی مواد شیمیایی خطرناک اعلام شد. شدت […]

فارغ از این‌که انتقال پایتخت به مکران که این روزها نقل محافل شده، آیا فعلی سازگار با محیط‌زیست و مشخصاً مطابق با اسناد بالادستی کشور –به‌ویژه سند آمایش سرزمین— است یا نه، طرح گزاره‌ای به این اهمیت، یعنی لزوم انتقال پایتخت به مکانی دیگر و ارائه‌ی پاسخ برای آن، یعنی انتقال به مکران در کسری […]

توبه در نظام فقهی اسلامی از دیرباز به‌عنوان مفهومی اخلاقی و عبادی مطرح بوده و به‌تدریج در فرایند دادرسی کیفری نیز نقش موثری یافته است. فقه اسلامی، با پیوند زدن عرصه‌ی اخلاق دینی با حوزه‌ی مجازات، نهادی را شکل داده است که در آن تحول درونی فرد می‌تواند موجب سقوط یا تخفیف مجازات گردد. این […]

پس از چند دهه ناکامی در توسعه‌ی اقتصادی، دموکراسی‌سازی و تقویت رعایت حقوق بشر، اکنون جامعه‌ی ما به تجربه‌های پیشین خود می‌نگرد. جامعه‌ی ما می‌بیند که با وجود آزمودن انواع مختلفی از استراتژی‌های انقلابی و رفرمیستی، استفاده از روش‌های پارلمانی تا منازعات خشونت‌آمیز، تجربه‌ی چند انقلاب و چندین جنبش اجتماعی هنوز به مطلوب‌های خود دست […]

در صبحی سرد، میدان شهر پر از جمعیت است. جرثقیل بزرگی در وسط میدان ایستاده. طناب دار آویزان از جرثقیل در باد تکان تکان می‌خورد. همه در تقلا هستند که جای خوبی برای تماشا پیدا کنند. مادری به کودکی که بغل دارد، شکلاتی می‌دهد تا او را آرام کند. بالاتر، چند نفر با نقاب روی […]

کتاب‌های فرهنگ اصطلاحات تخصصی هر حوزه‌ای را که ورق بزنید، اثری از اصطلاح «اینترنت طبقاتی» و معنای دقیق آن پیدا نخواهید کرد. حاکمان جمهوری اسلامی اما با اجرای این پروژه در طی حدود ۲۰ سال اخیر، جامعه‌ی کاربران اینترنت در ایران را ناچار به گزینش اصطلاحی برای توصیف آن کرده‌اند. اینترنت طبقاتی، پروژه‌ یا بهتر […]

مرکز پژوهش‌های مجلس پژوهشی را منتشر کرده که اعلام می‌کند نزدیک به ۵۵% رتبه‌های زیر سه‌هزار کنکور سراسری از دو دهک بالای اقتصادی ایران است و هشدار می‌دهد که سطح دسترسی به آموزش عالی در ایران –چه از نظر کمی چه از نظر کیفی— به صورت معناداری ناعادلانه است. یک دلیل عمده برای این شکاف […]

در دوران جنبش مهسا، دانشگاه‌های ایران، یکی از اصلی‌ترین سنگرهایی بودند که صدای فریاد «زن، زندگی، آزادی» در آن از سوی دانشجویان و اساتید بلند شد. مطالبات این بخش از جامعه‌ی علمی کشور، کاملاً در راستای مطالبات مردم بود؛ خواسته‌هایی که هزاران نفر را در شهرستان‌ها و روستاها از خانه‌هایشان روانه‌ی خیابان‌ها کرد. بسیاری از […]

سینمای زیرزمینی ایران، به عنوان حوزه‌ای نیمه‌مستقل و غالباً حاشیه‌ای از تولیدات سینمایی کشور، همواره در تقاطع محدودیت‌های قانونی، فشارهای فرهنگی و بازنمایی‌های رسانه‌ای حرکت کرده است. این فیلم‌ها، که خارج از سازوکار رسمی سینمای ایران تولید می‌شوند، نه‌تنها عرصه‌ای برای بیان تجربه‌های اجتماعی و زیست‌بومی واقعی فراهم می‌آورند، بلکه به‌مثابه‌ی محملی برای نقد ساختارهای […]

در دل شب، صدای آژیرها از خواب شهرها عبور می‌کند. آسمان در آتش است، دیوارها می‌لرزند و سکوت خانه‌ها شکاف برمی‌دارد. جنگ، این واژه‌ی بی‌رحم تکرارشونده، دوباره از خواب تاریخ بیدار شده و بر جان انسان‌ها سایه انداخته است. اما در میان ویرانی، در پشت خاکستر، در سکوت پناهگاه‌ها یا روی دیوارهای خیابان‌های نیمه ‌ویران، […]

مجازات اعدام، به‌عنوان یکی از شدیدترین و غیرقابل بازگشت‌ترین اشکال مجازات، همواره محل مناقشه‌ای جدی در میان اندیشمندان حقوقی، جامعه‌شناسان و فعالان حقوق بشر بوده است. در جمهوری اسلامی ایران، اعدام نه تنها ابزاری قضایی، بلکه ابزاری سیاسی و ایدئولوژیک نیز بوده که در بسیاری از موارد برای سرکوب اعتراضات، حذف مخالفان و ایجاد رعب […]

ادبیات داستانی در ایران با نگاه اکثریت و تعریف آن از صداها و روایت‌های مورد توجه عموم جامعه گره خورده است. به این ترتیب جامعه یا جوامعی که جزئی از این اکثریت محسوب نمی‌شوند، جایی در صحنه‌ی ادبی آن نیز ندارند. جوامع به حاشیه رانده شده در هر کشوری علاوه بر آن‌که از دایره‌ی قدرت، […]

آزار جنسی در محیط کار خطری است که باعث کاهش کیفیت زندگی شخصی و کاری می‌شود، رفاه زنان و مردان را به خطر می‌اندازد، برابری جنسیتی را تضعیف می‌کند و هزینه‌هایی را بر شرکت‌ها و سازمان‌ها تحمیل می‌کند. در سال‌های اخیر جنبش‌هایی در جهان شکل گرفته است که باعث توجه بیش‌تر به این واقعیت شده […]

مهاجرت پدیده‌ای است که در فرهنگ و تاریخ بشر و البته ایرانیان سابقه‌ای به درازنای تاریخ دارد (پرچم‌دار ادبیات مهاجرت در ایران، نویسندگان شهیر و نامی چون بزرگ علوی و صادق هدایت بودند). با بررسی تمام جوانب آن، آشکار است که انگیزه‌های مهاجرت [اجباری] در سال‌های اخیر از میهنمان بیش از هر مطلب دیگری وابسته […]

آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل، در سخنرانی سال ۲۰۲۰ خود در «اجلاس سالانه‌ی نلسون ماندلا» با عنوان «مقابله با اپیدمی نابرابری: یک قرارداد اجتماعی جدید برای عصر جدید»، انتقاد تندی از سیاستمداران و نظریه‌پردازان نئولیبرال مطرح کرد؛ کسانی که در اوج دوران کووید با شعار «همه‌ی ما در یک قایق هستیم )ترجمه‌ی تحت‌اللفضی)» – مدعی […]

زن‌کشی (femicide) در ایران یک پدیده‌ی بحران‌ساز است که منعکس‌کننده‌ی نابرابری‌های جنسیتی عمیق، خلاهای قانونی و فرهنگ سلطه‌جوی مردانه است. افزایش آمار قتل زنان، در کنار فقدان یک چارچوب قانونی قوی که به‌طور خاص به قتل زنان بر مبنای جنسیت بپردازد، این نگرانی را به‌وجود آورده است که برخی از این قتل‌ها به‌شکل سیستماتیک ناشی […]

کولبری، که بیش‌تر در استان‌های کردستان، کرمانشاه و آذربایجان غربی رواج دارد پدیده‌ای است که با فقر ساختاری، توسعه‌نیافتگی و سیاست‌های تمرکزگرا گره خورده است. حکومت با توسعه‌زدایی مداوم از مناطق غیرشیعی و غیرفارس به این پدیده خصوصاً در مناطق مرزی کردنشین دامن زده است. سال‌ها بی‌توجهی، ناامنی‌های تاریخی و نگاه امنیتی به این مناطق، […]

صحبت از اعدام در ملاعام، فراخوانی تصویری اولیه است: جمعیتی گردآمده در میدانی، سکویی غرق در نور خورشید یا سایه، و آن سیمای رعب‌انگیز محکوم. صحنه‌ای که هم باستانی به‌نظر می‌رسد و هم به شکلی ناراحت‌کننده. بیش‌تر مخالفت‌های مدرن با این عمل، بر مبانی حقوق بشری، همدلی و آن انزجار عمیقی استوار هستند که از […]

در تاریخ جنگ‌های معاصر سابقه‌ی تهاجم نیروی هوایی به زندان‌ها وجود دارد. در برخی از موارد این اتفاق نتیجه‌ی بی‌دقتی یا خطا در اجرای عملیات اصلی است. یکی از تلخ‌ترین این موارد عملیاتی است که ناتو در پاسخ به سرکوب‌های قومی ارتش صربستان علیه آلبانیایی‌تبارهای کوزوو انجام داد. در این عملیات که در ماه می […]

در سال‌های اخیر مهریه به یک مقوله‌ی محل بحث و نزاع، هم در سطح جامعه و هم در حوزه‌ی تصمیم‌گیری و قانون‌گذاری، تبدیل شده است. افزایش نامعقول مقدار مهریه در عرف جامعه باعث شده است که قانون‌گذاران و دستگاه قضایی ایران سیاستی در راستای کاهش حمایت قانونی و قضایی از مهریه را پیش بگیرند. البته […]

در سال‌های اخیر، وضعیت صندوق‌های بازنشستگی، به‌ویژه صندوق ذخیره‌ی فرهنگیان و عملکرد سازمان تامین اجتماعی، توجه بسیاری از پژوهشگران، فعالان اجتماعی و اعضای این صندوق‌ها را به‌خود جلب کرده است. اهمیت این موضوع نه‌تنها در ابعاد نظری، بلکه در حیطه‌ی عملی نیز ملموس است، زیرا پیامدهای بحران‌آفرین آن، پایداری مالی بازنشستگان و اعتماد بین‌نسلی را […]

در دهه‌های اخیر، صندوق‌های بازنشستگی کشور به‌ویژه صندوق بازنشستگی کشوری، سازمان تامین اجتماعی و صندوق بازنشستگی نیروهای مسلح با بحران ساختاری عمیقی مواجه شده‌اند؛ بحرانی که ریشه در ناترازی مزمن منابع و مصارف، سیاست‌های غیرکارشناسی و ضعف حاکمیت شرکتی در مدیریت این نهادها دارد. سهم پرداختی بودجه‌ی عمومی برای پوشش کسری صندوق‌ها در سال‌های اخیر […]

در دوران امپراطوری رم، سربازان پس از پایان خدمت‌، حقوق یا زمینی دریافت می‌کردند. یعنی وقتی یک سرباز خدمتش تمام می‌شد و قرار بود با احترام خدمتش را ترک کند، علاوه بر پول، ممکن بود قطعه زمینی نیز به او اهدا شود. این امر در چین و یونان باستان نیز به گونه‌ای وجود داشت و […]

در گفتمان رسمی توسعه، نظام آموزشی همواره به‌عنوان موتور محرک تحرک اجتماعی و تجلی‌گاه اصل شایسته‌سالاری بازنمایی می‌شود. این نهاد مدرن، در افق آرمانی خود، موظف است با فراهم ساختن فرصت‌های برابر، فارغ از خاستگاه طبقاتی، قومی یا جغرافیایی، استعدادها را شکوفا سازد و توزیع عادلانه‌ی موقعیت‌ها را در جامعه ممکن کند. با این حال، […]

پدیده‌ی کودکان کار در ایران، چون آینه‌ای تمام‌نما، بی‌عدالتی اقتصادی، نابرابری آموزشی و ضعف‌های بنیادین در سیاست‌گذاری اجتماعی را بازتاب می‌دهد. این نوشتار، با تکیه بر آمار رسمی، گزارش‌های جهانی و پژوهش‌های معتبر، آشکار می‌سازد که فقر نهادینه، مهاجرت اجباری و ناکارآمدی قوانین حمایتی، کودکان را به‌سوی بازار کار پنهان می‌رانند. این جریان نه تنها […]

در جهان امروز، دختران دیگر صرفاً ناظران تغییر نیستند، بلکه خود نیروی محرکه‌ی دگرگونی‌اند. آنان با ایستادگی در برابر تبعیض‌ها، با ذهنی آگاه و حضور فعال در جامعه، مسیر آینده را بازتعریف می‌کنند. از کلاس‌های درس تا جنبش‌های اجتماعی، از نوآوری‌های علمی تا کنش‌های مدنی، دختران نماد امید، پایداری و تحول‌اند. نقش آنان در ساختن […]

تعمیق شکاف طبقاتی به لحاظ ساختاری مستقیماً از چرخه‌ی تولید در نظام سرمایه‌داری نشات می‌گیرد. از آن‌جایی که حداقل دستمزد طبقه‌ی کارگر همواره با حداقل لازم برای بازتولید نیروی کار کارگران تعیین می‌شود، اما در مقابل، ثروت سرمایه‌داران در چرخه‌های سرمایه‌گذاری و تولید انباشت می‌شود، پس شکاف طبقاتی همواره تعمیق می‌یابد. نتیجه‌ی امر به صورت […]

ماه گذشته ناصر تقوایی درگذشت. تقوایی برای هم‌نسلان ما کارگردانی بود که تمام فیلم‌هایش با نگاهی دقیق و متعهدانه به جامعه ساخته  می‌شد و جزئیات خیره‌کننده‌ی فیلم‌هایش از قاب سینما و تلویزیون بیرون می‌پاشید. دهه‌هاست که بعضی تکیه‌کلام‌های سریال دایی جان ناپلئون او هم‌چنان میان مردم به کار برده می‌شود. اگر شاهکار ایرج پزشکزاد جلوی […]

بسیاری از پژوهشگران سیاسی که بر روی تحولات سیاسی، نظام‌های تطبیقی و موضوعاتی مانند انقلاب‌ها، دموکراسی‌سازی و غیره مطالعه می‌کنند در این خصوص که چه نوع انقلاب‌هایی می‌تواند به دموکراسی منجر شود اجماع نظری نسبی دارند. آن‌ها مولفه‌هایی مانند تحولات سیاسی جهان در بازه‌های مختلف، سطح صنعتی شدن و توسعه‌یافتگی جامعه، نوع عملکرد کنشگران از […]